Rękojmia na samochód używany – co zrobić po kupnie auta z ukrytymi wadami?
Kierowcy, którzy po zakupie używanego pojazdu odkryją jego wadę, zazwyczaj nie mogą liczyć na gwarancję. Nie stoją oni jednak na straconej pozycji. W takiej sytuacji mogą domagać się od sprzedającego wzięcia odpowiedzialności za wadę z tytułu rękojmi. Jakie prawa przysługują kupującemu? Dlaczego pojęcie konsumenta w tej kwestii jest bardzo ważne? Do czego uprawnia rękojmia? A kiedy nie można z niej skorzystać? Przeczytaj, zanim zgłosisz sprzedawcy wykrycie wady niedawno zakupionego używanego samochodu!
Z tego artykułu dowiesz się:
Rękojmia na samochód używany – co to jest?
Zakup używanego pojazdu zawsze wiąże się z ryzykiem. Największe obawy kupujących budzą wady ukryte, które mogą sprawić, że użytkowanie nabytego samochodu będzie wymagało drogiej naprawy lub okaże się niemożliwe. Na szczęście prawo przewiduje ochronę interesów kupujących – mowa o rękojmi!
Zasady działania rękojmi przy zakupie różnego rodzaju rzeczy, w tym oczywiście nowych i używanych samochodów, regulują przepisy Kodeksu cywilnego. Art. 556 wskazuje, że:
Sprzedawca jest odpowiedzialny względem kupującego, jeżeli rzecz sprzedana ma wadę (rękojmia).
Źródło: Ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny.
Rękojmia jest prawną odpowiedzialnością sprzedającego za wady rzeczy, które sprzedał. Przepisy te dotyczą zarówno przedsiębiorstw, jak i osób prywatnych. Tak więc, jeśli nie ustalono inaczej, rękojmia obowiązuje również w przypadku zakupu samochodu używanego od dowolnej osoby lub firmy.
Wada fizyczna i wada prawna samochodu – czym są?
Zasady działania rękojmi wymagają wprowadzenia dwóch podstawowych pojęć, a więc wady fizycznej i wady prawnej rzeczy. To właśnie one mogą być podstawą do reklamacji produktu u sprzedającego. Czym się one od siebie różnią?
Wada fizyczna to niezgodność rzeczy sprzedanej z umową. Dotyczy to sytuacji, gdy zakupiona rzecz:
- nie ma właściwości, które powinna mieć ze względu na cel wynikający z umowy, okoliczności lub przeznaczenia;
- nie ma właściwości, o których istnieniu sprzedawca poinformował kupującego;
- nie nadaje się do celu, na który wskazywał sprzedający przed zawarciem umowy i jednocześnie nie zgłosił zastrzeżenia co do tego przeznaczenia;
- została wydana w stanie niezupełnym.
Wszystkie powyższe wady są wprost wymienione w art. 556 Kodeksu cywilnego. Pamiętaj, że nie zamykają one katalogu możliwych przypadków. Oczywiście opisane są one w sposób ogólny, ponieważ dotyczą każdej sprzedawanej rzeczy. Jak więc w praktyce mogą wyglądać przykładowe wady fizyczne używanego auta, które będą powodem rękojmi:
- parametry silnika są inne niż te podane w dokumentacji – brak właściwości wskazanej w umowie,
- pojazd ma przekręcony/cofnięty licznik – brak właściwości, na którą wskazał sprzedający,
- auto jest zarejestrowane do przewozu mniejszej liczby osób, niż potrzebujesz – nie nadaje się do celu, który wskazałeś sprzedającemu,
- brak kompletu kluczyków – wydanie w stanie niezupełnym.
Natomiast wada prawna opisana jest w art. 556 Kodeksu cywilnego:
Rzecz dotknięta jest wadą prawną, jeżeli stanowi własność osoby trzeciej, jest obciążona prawem osoby trzeciej albo ograniczenie w korzystaniu lub rozporządzaniu rzeczą wynika z decyzji lub orzeczenia właściwego organu. W przypadku sprzedaży prawa wada prawna może również polegać na nieistnieniu prawa. Pozostałe wady stanowią wady fizyczne.
Źródło: Ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny.
W praktyce oznacza to przede wszystkim sytuacje, w których zakupiony używany samochód został:
- wcześniej skradziony – należy do innej osoby niż sprzedawca;
- ma więcej niż jednego właściciela, a został sprzedany bez wiedzy współwłaściciela lub współwłaścicieli – obciążony prawem osoby trzeciej;
- zajęty przez komornika – ograniczenie w korzystaniu w związku z postępowaniem komorniczym.
Aby uchronić się przed zakupem samochodu z wadami, należy dokładnie sprawdzić pojazd i dokumenty przed podpisaniem umowy kupna-sprzedaży.
Sprawdzenie pojazdu pod kątem wad – gdzie to zrobić?
Zanim zdecydujesz się na podpisanie umowy kupna-sprzedaży, powinieneś dokładnie sprawdzić używany samochód. Weryfikację taką warto przeprowadzić na kilka sposobów:
- sprawdzenie ukrytej historii wypadków w Vinstory – w serwisie sprawdzisz, czy na interesujące Cię auto nie zarejestrowano uszkodzeń w przeszłości;
- sprawdzenie Historii Pojazdu w bazie CEPiK – darmowa usługa, dzięki której otrzymasz przede wszystkim informacje o użytkowaniu pojazdu, właścicielach i przeglądach;
- ocena pojazdu podczas jazdy próbnej – sprawdzenie właściwości jezdnych pojazdu, komfortu jazdy i stanu technicznego podczas użytkowania;
- właściwy przegląd techniczny – najlepiej w zaufanym warsztacie lub w ASO;
- weryfikacja dokumentów przy tworzeniu umowy sprzedaży – sprawdzenie, czy dane z dowodu rejestracyjnego są zgodne z tymi wpisanymi w umowie.
Wszystkie powyższe czynności pozwolą na zmniejszenie lub usunięcie ryzyka zakupu używanego samochodu z wadami ukrytymi.
Rękojmia po zakupie używanego samochodu – w jakich przypadkach działa?
Prawo dotyczące rękojmi nie działa w każdym przypadku stwierdzenia wady samochodu używanego po jego zakupie. Abyś mógł skorzystać z tego prawa, muszą jednocześnie zajść 4 przesłanki:
- auto ma wadę fizyczną lub prawną,
- wada nie powstała w wyniku normalnego użytkowania pojazdu (nie jest eksploatacyjna),
- kupujący nie wiedział o wadzie w momencie zakupu samochodu (była to wada ukryta),
- wada lub jej przyczyna była w aucie przed jego zakupem.
W tym miejscu należy wprowadzić pojęcie konsumenta i przedsiębiorcy, ponieważ to od stron umowy sprzedaży zależą również prawa związane z rękojmią. Tak więc zgodnie z Kodeksem cywilnym:
- konsument – to osoba fizyczna, która dokonuje z przedsiębiorcą czynności prawnej niezwiązanej bezpośrednio z jej działalnością gospodarczą bądź zawodową;
- przedsiębiorca – to osoba fizyczna, osoba prawna oraz jednostka organizacyjna (o której mowa w art. 33¹ § 1), która prowadzi działalność gospodarczą lub zawodową;
- przedsiębiorca na prawach konsumenta – od 1 stycznia 2021 roku osoby prowadzące jednoosobową działalność gospodarczą, które nabywają towary w związku ze swoją działalnością, ale bez związku z jej zawodowym charakterem, mają prawo do rękojmi za wady na tych samych zasadach co konsumenci.
Rozróżnienie między konsumentem i przedsiębiorcą w kontekście rękojmi jest ważne, ponieważ przedsiębiorca, który sprzedaje rzecz konsumentowi (np. komis, salon samochodowy, importer), nie może wyłączyć i ograniczyć prawa do rękojmi – wyjątkiem są przepisy szczególne. Jednocześnie takie transakcje reguluje Ustawa z dnia 30 maja 2014 r. o prawach konsumenta.
Dodatkowo art. 556² Kodeksu cywilnego wskazuje, że przedsiębiorca, który sprzedaje używany samochód, w sposób absolutny odpowiada za wady:
Jeżeli kupującym jest konsument, a wada została stwierdzona przed upływem roku od dnia wydania rzeczy sprzedanej, domniemywa się, że wada lub jej przyczyna istniała w chwili przejścia niebezpieczeństwa na kupującego.
Źródło: Ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny.
Oznacza to domniemanie wady. To na sprzedawcy (przedsiębiorcy) spoczywa ewentualny ciężar dowodu do wykazania, że wada nie istniała w momencie zakupu, lecz powstała przez działanie konsumenta.
Natomiast w przypadku sprzedaży między dwoma przedsiębiorcami rękojmia może być ograniczona lub wyłączona z umowy. Również w przypadku prywatnego sprzedawcy (osoba fizyczna) możliwe jest wyłączenie, skrócenie lub ograniczenie rękojmi – obie strony umowy kupna-sprzedaży muszą się zgodzić na taki zapis!
Odpowiedzialność z tytułu rękojmi – jak długo po sprzedaży używanego auta?
Co do zasady rękojmia obowiązuje 2 lata od wydania towaru w przypadku zakupu od osoby prywatnej lub przez konsumenta u przedsiębiorcy. Pamiętaj jednak, że dla używanych ruchomych rzeczy (na przykład samochodu) termin ten może zostać skrócony do minimum 1 roku od daty wydania.
W przypadku wad prawnych również stosuje się zasady rękojmi. Jednak termin w przypadku roszczenia o usunięcie wady lub wymiany rzeczy na tę bez wady liczony jest od dnia, w którym sprzedający dowiedział się o istnieniu wady prawnej – jeśli informacja taka dotarła do nabywcy na skutek powództwa osoby trzeciej, to od dnia uprawomocnienia orzeczenia.
Nieco inaczej wyglądają przepisy dotyczące rękojmi w przypadku, gdy do sprzedaży dochodzi między przedsiębiorcami. Art. 563 § 1. wskazuje, że:
Przy sprzedaży między przedsiębiorcami kupujący traci uprawnienia z tytułu rękojmi, jeżeli nie zbadał rzeczy w czasie i w sposób przyjęty przy rzeczach tego rodzaju i nie zawiadomił niezwłocznie sprzedawcy o wadzie, a w przypadku gdy wada wyszła na jaw dopiero później – jeżeli nie zawiadomił sprzedawcy niezwłocznie po jej stwierdzeniu.
Źródło: Ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny.
Przepisy Kodeksu cywilnego doprecyzowują, że zachowanie wskazanego terminu wymaga wysłania przed jego upływem zawiadomienie o wadzie (art. 563 § 2). Oczywiście rękojmia będzie obowiązywać, gdy sprzedający przedsiębiorca podstępnie zataił informacje o wadzie przed przedsiębiorcą kupującym.
Rękojmia po wykryciu wady ukrytej pojazdu – jakie prawa ma kupujący?
Kodeks cywilny wskazuje również uprawnienia, które przysługują kupującemu w związku ze stwierdzeniem wady fizycznej. Jeśli więc nabędziesz samochód, w którym odkryjesz wadę fizyczną, o której nie miałeś pojęcia, to możesz:
- złożyć oświadczenie o obniżeniu ceny lub odstąpieniu od umowy,
- żądać wymiany rzeczy na wolną od wad bądź usunięcia wady.
Z oczywistych względów przy zakupie samochodu używanego kupujący nie będzie miał możliwości otrzymania takiego samego auta wolnego od wady. Należy pamiętać, że wymienione powyżej prawa mają pewne ograniczenia. Na czym one polegają?
Po pierwsze, napisanie oświadczenia o obniżeniu ceny lub odstąpieniu od umowy nie będzie miało podstawy, gdy sprzedawca niezwłocznie i bez nadmiernych niedogodności dla Ciebie usunie wadę – przepisy mówią o wymianie rzeczy na wolną od wad, ale w przypadku używanego samochodu sprzedawca nie jest w stanie tego fizycznie zrobić.
Dodatkowo obniżenie ceny zapisanej w umowie sprzedaży musi pozostać w odpowiedniej proporcji między wartością auta z wadą a samochodem bez wady. Z kolei odstąpienie od umowy możliwe jest jedynie w przypadku wady istotnej!
Po drugie, po zażądaniu przez kupującego usunięcia wady, sprzedawca ma obowiązek zrobienia tego w rozsądnym czasie bez nadmiernych niedogodności. Jednak może on odmówić zadośćuczynienia żądaniu kupującego, gdy wybrany sposób usunięcia wady jest niemożliwy lub wymagałby nadmiernych kosztów w porównaniu z propozycją sprzedawcy.
Rękojmia na samochód używany – kiedy sprzedawca nie odpowiada?
Podstawową przyczyną zwolnienia sprzedawcy z odpowiedzialności z tytułu rękojmi jest fakt, że kupujący wiedział o wadzie w momencie zawierania umowy kupna-sprzedaży używanego samochodu. Właśnie z tego powodu do dokumentu wprowadza się oświadczenia typu:
- sprzedający nie ukrywał informacji o wadach technicznych pojazdu przed kupującym, a kupujący zna stan techniczny pojazdu;
- pojazd jest wyłączną własnością osoby lub osób, które stanowią stronę umowy, jest wolny od wad prawnych oraz praw osób trzecich, a także, że pojazd nie jest objęty postępowaniem i nie stanowi przedmiotu zabezpieczenia.
Aby sprzedający mógł się uchylić od odpowiedzialności za wady, musi udowodnić, że kupujący o nich wiedział przed zakupem pojazdu. Dodatkowo strony umowy mogą ograniczyć lub wyłączyć taką odpowiedzialność – możliwe jest to w przypadku zawierania umowy sprzedaży między dwoma osobami prywatnymi lub dwoma przedsiębiorcami.
Sprzedawca nie odpowiada z tytułu rękojmi za wady eksploatacyjne. To bardzo ważna kwestia, ponieważ wielu kupujących myśli, że może zgłosić każdą wadę, która pojawi się w terminie obowiązywania rękojmi. Nic bardziej mylnego – te wynikające ze zwykłego i przeciętnego użytkowania pojazdu nie podlegają odpowiedzialności sprzedającego!
Oznacza to, że przy zakupie używanego samochodu (zwłaszcza tego o dużym przebiegu i wieloletniego) należy mieć na uwadze, że jest on w naturalny sposób zużyty i jego części mogą ulegać uszkodzeniom. Zawsze należy przyjmować jakiś przeciętny stopień zużycia rzeczy. Wniosek? To kupujący podejmuje pewne ryzyko, gdy decyduje się na nabycie używanego pojazdu.
Sąd Najwyższy wielokrotnie wypowiadał się na temat rękojmi w kontekście zużycia rzeczy. Oto jeden z cytatów z uzasadnienia wyroku w sprawie z dnia 11 czerwca 2019 roku dotyczącej rękojmi:
Ryzyko wystąpienia wad związanych z normalnym zużyciem rzeczy jest rekompensowane poprzez zaoferowanie przez sprzedawcę niższej ceny. Najbardziej bowiem prawidłowa eksploatacja rzeczy zawsze powoduje zmniejszenie jej wartości lub użyteczności, zwiększając w realny sposób niebezpieczeństwo awarii będącej normalnym następstwem takiej eksploatacji.
Źródło: Wyrok SR w Jaśle z dnia 11 czerwca 2019 r., I C 139/18.
Właśnie dlatego najlepszym sposobem na sprawdzenie używanego samochodu i ocenienie jego wartości oraz stanu technicznego przed zakupem jest Raport Vinstory, fizyczne oględziny pojazdu i wizyta u mechanika.
Podsumowanie
- Rękojmia to odpowiedzialność sprzedawcy względem kupującego za wady sprzedanej rzeczy.
- Używany samochód może mieć wady fizyczne lub prawne.
- Aby wykryć wady używanego auta przed zakupem, warto skorzystać z Vinstory, usługi Historia Pojazdu, odbyć jazdę próbną, dokonać przeglądu technicznego i zweryfikować dokumenty przy przygotowywaniu umowy sprzedaży.
- Rękojmia zadziała w sytuacji, gdy w pojeździe zostanie wykryta wada, która nie jest wynikiem normalnego użytkowania, kupujący o niej nie wiedział i owa wada lub jej przyczyna istniała w aucie przed zakupem.
- Przepisy dotyczące rękojmi nieco różnią się w stosunku do konsumentów i przedsiębiorstw.
- Zasadniczo termin rękojmi to 2 lata, ale dla używanych ruchomości może zostać on skrócony do 1 roku.
- Kupujący po wykryciu wady ukrytej ma prawo złożyć oświadczenie o obniżeniu ceny lub odstąpieniu od umowy bądź żądać wymiany rzeczy na wolną od wad, a także na usunięcie wady.
- Sprzedawca nie odpowiada z tytułu rękojmi, gdy kupujący wiedział o wadach w dniu zakupu, wady powstały w wyniku eksploatacji pojazdu lub w umowie sprzedaży ograniczono czy wyłączono odpowiedzialność z tytułu rękojmi.
- Sprzedawca zawsze odpowiada z tytułu rękojmi, jeśli podstępnie zataił informacje o wadzie przed kupującym.
FAQ – najczęściej zadawane pytania o rękojmię na samochód używany
Co to jest rękojmia?
Rękojmia to odpowiedzialność sprzedawcy względem kupującego za wady sprzedanej rzeczy. Wady te mogą mieć charakter fizyczny lub prawny. Odpowiedzialność z tytułu rękojmi dotyczy zarówno przedsiębiorców (zawsze, chyba że pozwalają na to przepisy szczególne), jak i osób prywatnych, które mogą zrezygnować z rękojmi za porozumieniem obu stron. Rękojmia dotyczy aut nowych i używanych.
Ile jest czasu na zgłoszenie ukrytej wady z tytułu rękojmi?
Co do zasady są na to 2 lata. Jednak w przypadku używanych samochodów zazwyczaj ogranicza się ten czas do 1 roku. Terminy te liczone są od dnia wydania pojazdu. Jeśli kupujący udowodni, że sprzedający podstępnie zataił wadę, to upływ terminu do stwierdzenia wady nie wyłącza uprawnień z tytułu rękojmi.
Co może zrobić kupujący, gdy stwierdzi wadę ukrytą w zakupionym używanym pojeździe?
Kupujący po stwierdzeniu wady może złożyć oświadczenie o obniżeniu ceny lub odstąpienia od umowy, jeżeli sprzedawca nie usunie wady niezwłocznie i bez nadmiernych niedogodności. Odstąpienie od umowy możliwe jest wyłącznie w przypadku wady istotnej. Kupujący może również żądać wymiany rzeczy na wolną od wad lub usunięcia wad.
Źródła:
https://isap.sejm.gov.pl/isap.nsf/download.xsp/WDU19640160093/U/D19640093Lj.pdf
https://isap.sejm.gov.pl/isap.nsf/download.xsp/WDU20140000827/U/D20140827Lj.pdf
